Ο Ι Η Ρ Α Κ Λ Ε Ι Δ ΕΣ 4. Ο Τήλεφος του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου, συγγραφέα

ΓΕΝΝΗΣΗ – ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ: Ο Τήλεφος, κατά την ελληνική Μυθολογία, ήταν γιος του Ηρακλή και της ιέρειας της Αθηνάς Αύγης. Όταν η Αύγη γέννησε τον Τήλεφο και επειδή δεν ήταν νόμιμο τέκνο της, μιας και ο Ηρακλής ήταν νυμφευμένος με άλλη σύζυγο, ενώ η ίδια αφιερωμένη παρθένα στην Αθηνά, ο παππούς του, ο Αλεός, που ήταν ο βασιλιάς της Τεγέας, τον άφησε στα βουνά για να πεθάνει. Στην απόφαση αυτή του Αλεού συνέβαλε κι ένας χρησμός που είχε ζητήσει παλαιότερα από τους Δελφούς, ο οποίος προέβλεπε πως ο ίδιος θα φονευόταν από έναν εγγονό του. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Αλεός έβαλε την κόρη του, παρά τη θέλησή της, ιέρεια στο ναό της Αθηνάς. Ο μικρός Τήλεφος, όμως, σώθηκε χάρις στην επέμβαση των θεών και του ίδιου του Ηρακλή. Θήλασε από μια ελαφίνα, ενώ στη συνέχεια ανατράφηκε από κάποιους βοσκούς που τον βρήκαν. Μια άλλη παραλλαγή του μύθου λέει ότι η Αύγη διέσωσε το γιο της σε ένα κουτί το οποίο και άφησε στα νερά του Αιγαίου, για να καταλήξει στη Μικρά Ασία,

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ ΣΤΗ ΜΥΣΙΑ: Μόλις ο Τήλεφος ενηλικιώθηκε, κατέφυγε στο Μαντείο των Δελφών για να δει τι θέλουν να κάνει οι θεοί. Ο χρησμός που του δόθηκε έλεγε να κατευθυνθεί στη Μυσία της Μ. Ασίας. Πήγε λοιπόν στη Μυσία κι εκεί συνάντησε τη μητέρα του Αύγη, η οποία, έχοντας ξεφύγει από την οργή του πατέρα της, είχε υιοθετηθεί εκεί από το βασιλιά Τεύθραντα. Ο Τήλεφος βοήθησε τον Τεύθραντα σε μια μάχη με κάποιους εχθρούς του κι εκείνος για να τον τιμήσει θέλησε να τον νυμφεύσει με την Αύγη. Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗΛΕΦΟΥ - ΑΥΓΗΣ: Στην αρχή ο Τήλεφος την ερωτεύτηκε και ήθελε να την πάρει για γυναίκα του χωρίς να γνωρίζει ότι είναι μητέρα του, αλλά με τη θεϊκή επέμβαση αποκαλύφθηκε η συγγένεια. Συγκεκριμένα η Αύγη, η οποία ήταν ακόμα αφιερωμένη στη μνήμη του Ηρακλή, αρνήθηκε την απόφαση του πατέρα της και σχεδίασε το θάνατο του Τηλέφου. Έτσι, έκρυψε ένα μαχαίρι στο συζυγικό κρεβάτι και τη νύχτα του γάμου προσπάθησε να τον σκοτώσει, αλλά ο Ηρακλής, ως από μηχανής θεός, εμφανίστηκε ανάμεσά τους, με τη λάμψη μιας αστραπής και έτσι οι δύο αναγνωρίστηκαν μεταξύ τους ως μητέρα και γιος! Μετά απ' αυτό ο Τήλεφος τελικώς έλαβε ως σύζυγό του την κόρη του Τεύθραντα, την Ιέρα. Αργότερα ο γιος του Ηρακλή διαδέχθηκε τον Τεύθραντα στον θρόνο της Μυσίας. Ως γιος του Τηλέφου αναφέρεται ο Ευρύπυλος. Η “ΤΗΛΕΦΕΙΑ ΠΛΗΓΗ” ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ: Πριν τον Τρωικό Πόλεμο, ο Τήλεφος, που ήταν σύμμαχος των Τρώων, τραυματίστηκε μονομαχώντας με τον Αχιλλέα. Η πληγή του Τηλέφου, που προξενήθηκε από τον Αχιλλέα, δεν επουλωνόταν και ο Τήλεφος συμβουλεύτηκε το μαντείο των Δελφών για αυτό. Το μαντείο απάντησε σε ένα μυστηριώδη τρόπο ότι «αυτός που θα θεραπεύσει τον έχει τραυματίσει”. Τότε οΤήλεφος έπεισε τον Αχιλλέα για να γιατρέψει την πληγή του, με αντάλλαγμα να βοηθήσει ο ίδιος τους Αχαιούς στην κατάληψη της Τροίας. Σύμφωνα με τις αναφορές σχετικά με τη χαμένη τραγωδία του Ευριπίδη, “Τήλεφος”, ο γιος του Ηρακλή, πήγε στην Αυλίδα λίγο πριν την αναχώρηση των Αχαιών για την Τροία, και προσποιήθηκε το ζητιάνο. Εκεί βρήκε την Κλυταιμνήστρα, τη σύζυγο του Αγαμέμνονα, και την ρώτησε τι πρέπει να κάνει για να θεραπευτεί. Αυτή θέλησε να τον βοηθήσει για τρεις λόγους: Πρώτα γιατί ήταν υποχρεωμένη στον Ηρακλή, μιας και εκείνος είχε βοηθήσει σε έναν πόλεμο που έκανε ο πατέρας της, ο βασιλιάς της Σπάρτης. Ακόμη επειδή ήταν θυμωμένη με τον σύζυγό της, μετά την υπόθεση της Ιφιγένειας. Ενώ, τέλος, σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς, ο Τήλεφος υποσχέθηκε να την παντρευτεί σε αντάλλαγμα για τη βοήθειά της. Η Κλυταιμνήστρα προσπαθώντας να ερμηνεύσει το χρησμό, οδήγησε τον Τήλεφο στον Αχιλλέα, πιστεύοντας ότι εκείνος μπορούσε να γιατρέψει την πληγή του, σύμφωνα και με το χρησμό. Κι ενώ ο Αχιλλέας αρνήθηκε, μη γνωρίζοντας τι έπρεπε να κάνει, ο Οδυσσέας υποστήριξε ότι η λόγχη που είχε προκάλεσε το τραύμα πρέπει να είναι σε θέση να το θεραπεύσει. Έτσι κομμάτια του δόρατος του Αχιλλέα ξύθηκαν πάνω στο τραύμα και ο Τήλεφος θεραπεύτηκε. [Αυτός ο τρόπος θυμίζει πρακτικές της λεγόμενης “συμπαθητικής μαγείας”]. Στη συνέχεια ο Τήλεφος οδήγησε τους Αχαιούς ως τις ακτές της Τροίας. Κατά μια εκδοχή του μύθου ο Τήλεφος είχε νυμφευθεί και τη Λαοδίκη, κόρη του Πριάμου. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Ο Τήλεφος, αφού βοήθησε τους Αχαιούς στην κατάληψη της Τροίας, επέστρεψε στην Ελλάδα. Μάλιστα, λίγα χρόνια πριν το θάνατο της γιαγιάς του, Αλκμήνης, ανέλαβε αρχηγός των Ηρακλειδών. Ήταν αυτός που ήταν εκεί κοντά της όταν εκείνη πέθανε. Όταν ο Τήλεφος έμαθε πως η Κασσάνδρα, η πριγκίπισσα της Τροίας που είχε εκείνος ερωτευθεί, έπεσε στα χέρια του Αγαμέμνονα, ήρθε εκτός εαυτού και έκανε επιδρομές στην Αρκαδία και στην Ιθάκη. Τελικά νικήθηκε από τον Τηλέμαχο, τον γιο του Οδυσσέα. Κατά την περίοδο αυτή της μανίας του, ο Τήλεφος σκότωσε πολλούς, ανάμεσά τους και ο παππούς του Αλεός, αλλά και οι θείοι του, παιδιά του Αλεού. Τελικά ο Τήλεφος, σε ένα αποκορύφωμα του αμόκ, έβγαλε μόνος του τα μάτια και κατέφυγε στις Ηράκλειες Στήλες, στο Γιβραλτάρ. Τα τελευταία του λόγια ήταν: “Πατέρα, πάρε την ψυχή μου!”. Ο Παυσανίας γράφει ότι τελικά ο Ηρακλής πήρε την ψυχή του γιου του μέχρι τον Όλυμπο. Μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο Τήλεφος πήγε στο νησί των Μακάρων, στα Ηλύσια Πεδία, μετά το θάνατό του. Ο ΤΗΛΕΦΟΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ: Ναός προς τιμήν του Τηλέφου, υπήρχε στην Πέργαμο, ενώ η ιστορία του ενέπνευσε αρχαίους τραγικούς ποιητές αλλά και καλλιτέχνες. Η ζωή του Τηλέφου είναι το θέμα της μικρότερης από τις δύο ζωφόρους του Βωμού της Περγάμου που εκτίθεται στο "Μουσείο Περγάμου" (Pergamonmuseum) του Βερολίνου. Η κατασκευή της ζωφόρου υπολογίζεται ότι άρχισε το 165 π.Χ. Τα τμήματα της ζωφόρου βρέθηκαν διάσπαρτα στη βάση του Βωμού. Μετά από δεκαετίες μελέτης και αναστήλωσης μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο με συμφωνία με την τότε Οθωμανική κυβέρνηση. Μεταφέρθηκαν για προστασία στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και σε διάφορα μέρη μετά τον πόλεμο. Η ζωφόρος επανατοποθετήθηκε το 1994/95. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Τήλεφος αναφέρεται σε δύο τραγωδίες του Σοφοκλή: στο ομώνυμο έργο “Τήλεφος” και στο «Η συνέλευση των Αχαιών”. Ακόμη και στην κωμωδία του Αριστοφάνη, “Αχαρνής”, ο Δικαιόπολις αναλαμβάνει το ρόλο του Τηλέφου. Τέλος ο Τήλεφος αναφέρεται σε ποίημα του Αρχίλοχου που βρέθηκε μεταξύ των Παπύρων της Οξυρρύγχου (P.Oxy 4708). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη 2.7.4. Υγίνος, Fabulae 99. Διόδωρος ο Σικελιώτης, 4.33.11. Kerenyi, Karl, 1959, Οι ήρωες των Ελλήνων, σελ. 337-341. Webster, Thomas Bertram Lonsdale, Οι τραγωδίες του Ευριπίδη, Methuen & Co, 1967. Smith, William, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής βιογραφίας και μυθολογίας, Λονδίνο (1873).